ZAPROSZENIE I AUTOPREZENTACJA
DLACZEGO MY?
Od roku 1981, to jest od wydania pierwszego tomu Pism zebranych Stefana Żeromskiego, do roku 2008, to jest do śmierci pomysłodawcy i redaktora naczelnego edycji Pism, Profesora Zbigniewa Golińskiego, a nawet do roku 2010, edycja ta była wspólnym dziełem Instytutu Badań Literackich PAN oraz Spółdzielni Wydawniczej „Czytelnik” w Warszawie. Po wznowieniu edycji – od roku 2014 realizowana jest wspólnie przez IBL oraz kielecki Uniwersytet Jana Kochanowskiego. Od 2011 roku przewodniczącym komitetu redakcyjnego Pism jest niżej podpisany, profesor w Instytucie Literaturoznawstwa kieleckiej uczelni. Od roku 2014, kiedy staliśmy się współwydawcami Pism, opublikowaliśmy dziesięć tomów Pism, tylko dwa tomy opracowane zostały edytorsko przez autorkę spoza zespołu pracowników naszego Uniwersytetu, a w obecnie przygotowywanym nowym wydaniu dzienników uczestniczy już tylko kielecki zespół edytorski. I jeszcze jedno: krótko przed śmiercią w 2008 roku Profesor Goliński przekazał całe archiwum komitetu redakcyjnego Pism zebranych kieleckiej Bibliotece Uniwersyteckiej. Trafiły do nas wówczas protokoły z posiedzeń komitetu, recenzje wydawnicze, korespondencja wzajemna członów komitetu, kopie autografów (i nieliczne autografy) Żeromskiego, rzadkie dawne wydania jego książek; łącznie wiele setek takich dokumentów. W późniejszych latach archiwum to wzbogacało się – i ciągle wzbogaca.
Wydaje się, że stanowi to wystarczające wyjaśnienie, dlaczego informacje o Pismach zebranych zamieszczamy na stronie internetowej Instytutu Literaturoznawstwa i Językoznawstwa UJK.
PO CO?
Edycja Pism zebranych jest wydarzeniem naukowym i kulturalnym o charakterze dość niezwykłym – i to z paru względów. Rozpoczęła się w pięćdziesiątą rocznicę śmierci Żeromskiego i będzie bliska dokończenia – w rocznicę setną. To swoisty ewenement. Niezwykła jest także dlatego, że opublikowane w Pismach jego teksty niefikcjonalne, to jest listy, utwory publicystyczne, a także przygotowywane teraz nowe wydanie dzienników dobitnie ukazują, jak dalece niepełna, a nierzadko i celowo zakłamywana, była dotychczasowa wiedza o Żeromskim, zwłaszcza o jego życiu. Nie ma chyba drugiej zbiorowej edycji pism polskiego pisarza, która biografów i historyków literatury zmuszałaby do tak gruntownego rewidowania dotychczasowej wiedzy o pisarzu, któremu jest poświęcona. Edycja sześciu tomów listów pozwoliła zobaczyć jak bardzo załgana była dotychczasowa wiedza o ostatnich latach życia Żeromskiego, a zwłaszcza o jego związku z Anną Zawadzką, której nigdy nie poślubił, a którą chciał – wbrew obowiązującemu wówczas prawu rodzinnemu – uczynić główną swoją spadkobierczynią, bo chyba na tym najbardziej jej zależało. Gdy wkrótce po listach wydana została (po raz pierwszy!) cała literacka i społeczna publicystyka Żeromskiego, w tym utwory publicystyczne „zakazane” w PRL, możliwe stało się zarówno pełniejsze przedstawienie jego działalności obywatelskiej, jak i lepsze poznanie genezy oraz sensu takich jego dramatów, jak Sułkowski, „Ponad śnieg bielszym się stanę”, Turoń czy Biała rękawiczka, a także powieści – trylogii Walka z szatanem i Przedwiośnia.
„Stało się możliwe”.
Pisma zebrane ukazywały się ostatnio w nakładzie 400 lub 450 egzemplarzy, a więc bardzo niskim; informacje o edycji z trudem przebijają się do świadomości badaczy, a z jeszcze większym trudem docierają do nieprofesjonalnych miłośników literatury. Chcemy, by zgromadzona w Pismach nowa wiedza o Żeromskim była powszechnie dostępna. Nasza strona internetowa ma zamiar i ambicje tę nową wiedzę popularyzować: wypełniać białe plamy, prostować błędy i demaskować kłamstwa. Teraz przystępujemy do nowej edycji dzienników. Ileż tutaj będzie do wyplenienia zmyśleń i łgarstw, które prawie sto lat temu wprowadził do naszej pamięci zbiorowej Stanisław Piołun-Noyszewski w swojej hochsztaplerskiej książce Stefan Żeromski. Dom, dzieciństwo i młodość. Łgarstw nieraz już prostowanych – i ciągle odbijających się czkawką w nawet wybitnych pracach znanych literaturoznawców. A ile jeszcze kłamstw niezdemaskowanych wypadnie wyciągnąć na światło dzienne!
KTO?
Pisma zebrane Żeromskiego to pewnie najbardziej spektakularny, ale tylko niewielki fragment aktywności edytorskiej kieleckiego uniwersyteckiego środowiska polonistycznego.
Obszar tej aktywności jest rozległy: obejmuje głównie edycje dokumentów życia osobistego pisarzy pokolenia młodopolskiego i pokoleń późniejszych. Dr hab. Beata Utkowska, aktywna w edycji Pism Żeromskiego, jest także wydawczynią Dziennika nieciągłego Władysława St. Reymonta i kilkudziesięciu jego listów, przygotowała tekst Lalki w krytycznej edycji Pism wszystkich Bolesława Prusa, publikowała listy do Żeromskiego; dr hab. Grażyna Legutko, również aktywnie uczestnicząca w edycji Pism Żeromskiego, jest wydawczynią listów Gustawa Daniłowskiego, Wacława Sieroszewskiego, Zygmunta Sarneckiego, Zenona Przesmyckiego i innych, autorką książki o jakuckiej córce Sieroszewskiego, a teraz przygotowuje wreszcie pełne i porządnie opracowane wydanie wspomnień Sieroszewskiego; mgr Justyna Kołodziejczyk, także członkini zespołu przygotowującego edycję Pism, wydała (jeszcze jako Justyna Kmiecik) zbiór listów napisanych do Żeromskiego przez twórców młodych, należących do następnej literackiej generacji, a teraz tekstologicznie bada autografy Reymonta; dr hab. Mirosław Wójcik wydał listy Stanisławy Wysockiej do Emila Zegadłowicza oraz korespondencję Zegadłowicza ze Stefanem Żechowskim i Marianem Ruzamskim, a teraz uczestniczy w dwóch wielkich przedsięwzięciach edytorskich: w wydawaniu przez zespół pod kierunkiem prof. Włodzimierza Boleckiego Dzieł zebranych Gustawa Herlinga-Grudzińskiego oraz – także pod kierunkiem prof. Boleckiego – w edycji dzieł zebranych Brunona Schulza; dr hab. Krzysztof Jaworski wydobył z archiwów francuskich i rosyjskich wiele nieznanych listów i innych dokumentów biograficznych odnoszących się do Brunona Jasieńskiego i opublikował je w kilku poświęconych mu książkach; dr hab. Barbara Gierszewska jest autorką źródłowych publikacji tekstów polskiej krytyki filmowej; sekunduje jej dr Monika Bator, aktualnie sposobiąca książkę o międzywojennej publicystyce Stefanii Heymanowej.
Do odwiedzania naszej strony i do autorskiej współpracy na tej stronie serdecznie zapraszamy:
- Koleżanki i Kolegów historyków literatury i edytorów z Instytutu Badań Literackich PAN i wszystkich ośrodków uniwersyteckich w Polsce;
Koleżanki i Kolegów nauczycieli języka polskiego, w tym zwłaszcza absolwentów kieleckiej polonistyki, z którymi łączy nas sympatia i pamięć;
Kolegów-historyków, w tym zwłaszcza historyków-regionalistów, z naszej uczelni;
- Szefów i Pracowników kieleckich instytucji kulturalnych, krzewiących wiedzę o twórcach polskiej literatury, przede wszystkim Koleżanki i Kolegów z Muzeum Narodowego, zasłużonego w popularyzowaniu zwłaszcza wiedzy o Sienkiewiczu (Muzeum w Oblęgorku) i Żeromskim (Muzeum Lat Szkolnych) i aktywnego w publikowaniu dokumentów źródłowych o ich życiu i twórczości, także Szefów, Koleżanki i Kolegów z Wojewódzkiej Biblioteki Publicznej im. Witolda Gombrowicza, z Muzeum Historii Kielc, z Archiwum Państwowego w Kielcach, ze Świętokrzyskiego Oddziału Polskiego Towarzystwa Genealogicznego;
- Kolegów dziennikarzy z kieleckich redakcji;
- wszystkich Czytelników utworów Żeromskiego i Miłośników jego twórczości, wiernych mu i wierzących ciągle, iż „wielkim pisarzem był”.
Zdzisław Jerzy Adamczyk
Kontakt: edytorstwoliterackie@ujk.edu.pl